İlk Çağlardan Bugüne Dalış
Yüzyıllardır insanlar nefes tutarak dalmayı dünyanın çeşitli yerlerinde uygulamışlardır. İlk defa yaklaşık 5000 sene önce insanoğlu okyanus dipleri ile tanışmış ve aklı ve keşfetme arzusu ile bugünkü duruma kadar gelmiştir. Suyun altını keşfetmek belki de her insanın düşlerini süslemiştir. Avlanmak, keşfetmek, tekneleri tamir etmek veya ele geçirmek istekleri, hazineler bulma hayalleri su altında uzun süre kalabilme isteğini arttırmıştır.
Bachgrach (1982) dalış tarihinde beş ana metot tanımlamaktadır.
1 - Nefes tutarak, Serbest dalış
2 - Çan dalışı,
3 - Satıhtan destekli veya kasklı dalış
4 - Scuba dalışı
5 - Saturasyon dalışı.
Bugün bu yöntemlerin hepsi uygulanmaktadır.
Suyun altında uzun süre kalabilmek için ne yapılmalıdır ?
Uzun bir boru ile nefes alıp suyun aşağılarına inmek mümkündü fakat suyun basıncı ve borunun uzunluğu bu dalmayı çok kısa yapıyordu. Hava dolu bir keseden nefes alma denendi fakat karbondioksit problemi nedeni ile bu da başarılı olamadı.
16. yüzyılda yüzeyde hava ile doldurulan dalış çanları keşfedilince belki de ilk defa suyun altında uzunca bir süre kalabilme imkanı doğmuş oldu. Bu çan satıhtan biraz aşağıda durmakta idi. Taban kısmı açılabilirdi ve suyun sıkıştırması ile dengeli hale gelen hava çanın içine hapsolmuş vaziyette saklanabilmekte idi. Dalıcı aşağıya inene kadar kafasını hava alacak şekilde çanın içinde tutmakta ve dibe gelince derin bir nefes alıp havası bitene kadar sünger toplamakta ve dibi keşfetmekte idi. Havası bitince tekrar çana dönüp nefes alma ve elindekileri bırakma imkanı da vardı.
16. yüzyılda İngiltere ve Fransa’da deriden yapılmış bütün dalış elbiseleri 20 metre derinlikte denemeye başladı. Satıhtan elle körükler vasıtası ile pompalanan hava metalden yapılmış tamamen kapalı kaskların içine verilmekte ve dalıcının hem basıncını ayarlamakta hem de hava vererek suyun daha derinlerine inmesini sağlamakta idi. 1830 yıllarına kadar bu sistem özellikle gemi enkazlarındaki çalışmalarda kullanılmıştır.
19. yüzyıl başlarken teknolojik ve bilimsel gelişmeler su altını keşfine büyük bir ivme kazandırdı. Paul Bert ve John Scott Haldane tarafından Fransa ve İskoçya’da yapılan bilimsel çalışmalar sayesinde suyun basıncını vücut üzerinde yaptığı etkileri ve emniyetli dekomprasyon limitlerini tanımlamak mümkün oldu. Aynı zamanda kompresörlü hava pompaları, regülatörler, vs suyun altında uzun bir süre kalabilmeye imkan verdi.
20 yüzyıla gelene kadar ve gaz karışımları geliştirilene kadar sert kasklı tiplerde herhangi önemli
bir gelişme olmamıştır. Helium-oksijen karışımının ilk büyük kullanımı USS Squalus denizaltısının
1939'da çıkartılmasıdır. Sert kasklı sistem bugün ticari olarak kullanılan en popüler sistemdir.
Geliştirilen gaz karışımları ve dekomprasyon tabloları dalıcıların suyun altında daha uzun süre
kalmasına olanak vermiştir. Bütün avantajlarına rağmen bu sistemin en büyük dezavantajı
dalıcının hareketlerini sınırlamasıdır. Bu sınırlama scuba ekipmanlarının geliştirilmesi ile kısmen
aşılmıştır.
Dalıcı tarafından taşınan sıkıştırılmış hava veya gaz karışımları ile dalış (Scuba dalışı )
Yeterli scuba sistemlerinin gelişiminde birçok adım vardır. 1908’de Friedrich Von Drieberg bir kutu içinde Triton adı verilen ve sıkıştırılmış hava bulunan sistem yapmış fakat bu sistem çalışmamıştır. Yalnız bu deneme sıkıştırılmış havanın dalıcının arkasına eklenerek gerekli havayı verebilen bir sistemin yapılabileceği inancını doğurmuştur.
Hava valfleri scuba aletlerinin gelişiminde önemli bir rol oynamıştır. Dalıcılar kullanılan havayı dışarı verdiklerinden çok fazla hava atılmakta ve ziyan olmaktadır. Fransız Deniz subayı Yves Le Prieur 1926'da patentini aldığı kendi kendine yeterli hava içeren dalış aparatını geliştirmiştir. Bu, sırta takılan çelik bir tüp içerisinde sıkıştırılmış havayı koyarak ve bir hortum ile ağızlığa bağlanması ile oluşmuştur. Dalıcı bir burun mandalı ve görmeye ve korumaya yarayan bir gözlük kullanmaktadır fakat bu sistem basınç eşitlemeye izin vermemektedir. Bu silindirlerde 2000 psi hava bulunmakta ve 15 dakikalık dip zamanına izin vermektedir. Bu modellerin gelişimi ile 12 metrede 10 dakika ve 7 metrede 30 dakika süre sağlanmıştır. Le Prieur’ün aletinin en büyük problemi ise sürekli aynı miktarda hava sağlayan akış vanasının eksikliği idi.
1939’da Dr.Christian Lambertsen oksijen nefes alma aletleri geliştirmeye başladı ve başarı ile birçok dalıcı tarafından kullanıldı. Hareket serbestliği yönünde en büyük gelişim 1930’larda Commander de Carlieu tarafından geliştirilen ve 1680’de Borelli tarafından geliştirilen palet benzeri ayaklardan beri geliştirilen ilk paletlerdi. Le Prieur’ün tankları, maskesi ve burun mandalı ile beraber kullanıldığında Carlieu’nün paletleri dalıcıya suda yatay vaziyette durma ve hareket etme olanağı veriyordu. Daha sonra geliştirilen tek camlı maskeler dalıcıya daha iyi görüş, daha iyi basınç dengelenmesi ve konfor emniyet sağlamıştır.
1943‘de, Prieur’den 20 sene sonra, Emile Gagnan ve Kaptan Jacques Cousteau
kendi “Su Akciğerleri” adını verdikleri aletlerini geliştirdiler. Bu alet herbiri 2500 Psi'lik
iki veya üç tüpten gelen havayı bir iç akış valfine vererek çalışmakta idi. Bu tasarım
modern açık devre scuba dalış elbiselerinin gelişimini sağladı.
Açık ve kapalı devre olarak 2 temel scuba prensibi vardır
Açık devre dediğimiz, sportif dalışlarda kullanılan çıkan bütün havayı suya bırakır.
Kapalı devre sistemler ise verilen havadaki karbondioksidi temizleyip tekrar oksijen eklenerek yapılan dalışlarda kullanılmaktadır. Şu anda baloncuk çıkartmadığı için askeri alanda kullanılmaktadır.
Bütün bu sistemlerde nefes alınan hava ile çevreleyen suyun basıncı aynı olmakta ve hızlı çıkış halinde dekomprasyon problemlerini ortaya çıkartmaktadır. Solunum havası olarak hidrojen-oksijen, helyum-oksijen, helyum-nitrojen-oksijen gibi karışımlarla bu süre ve derinlikler artabilmektedir.
Scuba eğitim sistemleri
1953 yılında BSAC, 1959'da CMAS, 1960'da NAUI ve 1966'da PADI kuruldu.
Kar amacı gütmeyen Divers Alert Network (DAN), 1980 yılında Duke Üniversitesi'nde güvenli dalış için destek sağladı.
https://tssf.gov.tr/donanimli-dalis/
